معرفی نانوفسیلهای آهکی کرتاسه، برش گازک، شرق بیرجند

چکیده زون سیستان بین بلوک لوت و افغانستان قرار دارد. این زون شامل دو مجموعه ملانژ (نه در شرق و رتوک در غرب) است که به وسیله یک حوضه رسوبی (سفیدآبه) از هم جدا می شوند. مرز شرقی آن گسل هریرود و مرز غربی آن گسل نهبندان است و مرزهای شمالی و جنوبی آن چندان مشخص نیست. پایانه شمالی این پهنه در اثر عملکرد گسل های امتداد لغز، شاخه - شاخه میشود و پس از گرایش به سوی nww تا جنوب بیرجند و بصیران ادامه می یابد. در مرز جنوبی نیز، روندهای n-s به راستای se متمایل شده و در یک راستای e-w، تا پاکستان ادامه می یابدگسترش شمالی- جنوبی 800 کیلومتر و حدود 200 کیلومتر پهنا دارد. برش چینه شناسی گازک در 80 کیلومتری دهستان درح ازتوابع شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی قراردارد. این برش 713 متر ضخامت داشته و لیتولوژی آن شامل شیل های سیلتی خاکستری و سبز رنگ و رگه هایی از دایک می باشد. بر روی رسوبات این برش تاکنون هیچ گونه مطالعه فسیل شناسی انجام نشده است. نانوپلانکتون های برش مورد مطالعه از تنوع، فراوانی وحفظ شدگی کمی برخوردارند. بر پایه این بررسی 20 جنس و 36 گونه از 12 خانواده شناسایی شدند. بر اساس گونه های شاخص شناسایی شده در محدوده مورد بررسی، زون های نانوفسیلی cc21-cc26 از زون بندی سیسینگ (1977) تشخیص داده شد. با توجه به زون های ذکر شده، سن این رسوبات ابتدای کامپانین پسین - انتهای ماستریشتین پسین می باشد. گونه هایی چون w.biporta, w.barnesae, thoracosphaera.sp, c.alta, perediscosphaera. sp در تمام ضخامت برش مورد مطالعه تقریباً پراکنده شده اند. جنس هایی مانند zeugrhabdotus و cylindralithus در نمونه های ابتدایی با فراوانی نسبتا خوب، تقریبا در بیشتر مقاطع ابتدایی دیده شده اند. تعدادی از گونه های موجود در نمونه ها از حفظ شدگی بسیار خوبی برخوردار بودند مثلاً پل و زوائد مرکزی گونه های جنس zeugrhabdotus به خوبی مشخص و حفظ شده بود ولی تعداد دیگری از گونه ها به دلیل اثر پدیده انحلال ساختارهای ظریف خود را از دست داده بودند و حتی در مواردی اثر پدیده انحلال آنقدر زیاد بوده که دیواره و یا قسمتی از بخش های اصلی گونه دچار خوردگی شده بود این پدیده در گونه های جنس prediscosphaera وجنس lucianorhabdus به خوبی قابل مشاهده است، و بسیاری از قطعات نانوفسیلی در مقاطع وجود داشت که به خاطر تأثیر این پدیده قابل شناسایی نبودند. به دلیل اهمیت هولوکوکولیت ها در تعیین محیط دریایی و این که فراوانی هولوکوکولیت ها در محیط های ساحلی بیشتر است به این گروه توجه خاصی گردیده است. در مطالعات انجام شده گونه های متعلق به جنس calculates و lucianorhabdus جز هولوکوکولیت ها هستند و چون حضور هولوکوکولیت ها در بخش تحتانی برش مورد مطالعه نسبتاً بیشتر است، برای قسمت تحتانی برش می توان یک محیط کم عمق مثل محیط ساحلی (shore face) یا محیطی نزدیک به سد (bar) را پیش بینی نمود و نشان دهنده ی یک دریای حاشیه ای است و کم کم به سمت قسمت بالایی برش، عمق حوضه در حال افزایش است.